نام لاتين : PSYLLIUM ، FLEAWORT و FLEASEED .
خاصيت درماني : در هند از تخم اسفرزه به عنوان مبرد و خنك كننده مدر و در مواردي كه غشا هاي مخاطي گوارشي روده ها و همچنين مخاط هاي مجاري ادرار و تناسلي ملتهب شده باشد مصرف مي شود . به علاوه در موارد يبوست و ديسانتري و اسهال ساده نيز تجويز مي شود .
تخم اسفرزه ، سرد تر است و معتقدند كه نوع سفيد رنگ آن مرغوب تر و داراي خواص بيشتري است و بخصوص وقتي كه كاملا رسيده و پر باشد و در آب ته نشين شود . دانه اي است لعاب زا و خوردن لعاب آن موجب تسكين حرارت و تشنگي مي باشد و براي تب هاي گرم ، غليان خون و ناراحتي و خشونت سينه و حلق و زبان و سردرد و زخم روده و رفع يبوست روده ها كه منشاء آن علل صفراوي يا عوارض حاصله از خوردن داروهاي گرم باشد بسيار مفيد است . در تمام موارد فوق لعاب آن به تنهايي و يا مخلوط با روغن بادام شيرين خورده مي شود. در استعمال خارجي ضماد لعاب اسپرزه مخلوط با سركه و روغن گل سرخ براي تسكين درد مفاصل گرم ، نقرس گرم كردن ورم ها به خصوص ورم هاي پشت گوش نافع است و ضماد كوبيده ي آن با گلاب براي تسكين سردرد و يا روغن بنفشه براي تسكين سردرد هاي گرم و رفع خشكي دماغ و اعصاب نافع است و همچنين براي رشد و نرم كردن مو و جلوگيري از دو تا شدن تارهاي مو بسيار مفيد است . در مورد مو بايد ماليدن ضماد چند روز پي در پي تكرار شود .
اگر 12-10 گرم تخم اسپرزه در آب گرم خيسانده شود كه لعاب آن زود خارج شود و با شكر و با سكنجبين خورده شود براي لينت مزاج بسيار مفيد است و نوعي ملين مي باشد .
دم كرده ي آن براي تسكين درد سينه نافع است . در اروپا لعاب تخم اسپرزه را يه طور كحل به چشم مي مالند ، بسيار مفيد است . توجه شود كه در استعمال داخلي هيچ گاه نبايد تخم اسپرزه كوبيده شود و خورده شود خطرناك است و خوردن در حدود 40 گرم تخم اسپرزه كوبيده شده موجب سرد شدن بدن و تخدير و تنگي نفس و آشفتگي و سر انجام منجر به غش و توقف نبض و پس از مدتي احتمالا منجر به مرگ مي شود در اين قبيل مسموميت هاي ناشي از خوردن اشتباهي اسپرزه بايد فورا به پزشك مراجعه كرد و تا رسيدن به پزشك بايد موجبات برگرداندن و استفراغ آن را با خوردن دارو هاي قي آور گرم نظير آب عسل و نمك و يا ساير دارو ها فراهم نمود .
تركيبات : در اسفرزه گلوكوزيد اوكبين يافت مي شود .
اشكال دارويي : تخم .
مشخصات :
اسپرزه گياهي است يك ساله و علفي كوتاه ، بلندي آن 40-10 سانتي متر است برگ هاي آن باريك ، دراز و نوك دار است كه به طور گروهي از چند برگ از نقاط مختلف ساقه خارج مي شود .
گل هاي آن به شكل خوشه هاي مدوري روي پايه هاي بلند در بالاي گياه به رنگ هاي سفيد و سرخ و قرمز تيره ظاهر مي شود .
دانه هاي آن كه معمولا به عنوان دارو بيش تر مستعمل است خيلي ريز «حدود يك ميلي متر » و بسته به گونه ي آن به رنگ هاي سفيد ، قرمز و سياه و خيلي سفت است در بازار معمولا مخلوطي از تخم هاي چند گونه مختلف به نام تخم اسپرزه فروخته مي شود .
اين گونه در نواحي گستر ده اي در شمال ايران در دشت گرگان در گيلان بين منجيل و پاچنار در راه بين قزوين و رشت ، در رودبار بين چالوس و رشت و به علاوه در لرستان ، كردستان ، بختياري ، اصفهان در ايلام ، پشت كوه ، مهران و در شوش و در فارس در تخت جمشيد و لار و در كرمان نزديك بم ، مسجد سليمان و بوشهر ديده مي شود . در هند در پنجاب و پيشاور مي رويد .
نام علمي : Plantago psyllium l .   از خانواده ي بارهنگ plantaginaceae